CERRAHÎ TIPIN BABASI: EZ-ZEHRÂVÎ

Ez-Zehrâvî’nin, Kurtuba’nın kuzeydoğusunda bulunan Medînetüzzehrâ kentinde doğduğu sanılmaktadır. Tam adı Ebü’l Hasan Ali b. Süleymân’dır. Geometri, aritmetik, tıp konularında âlimdir.

Onu en fazla öne çıkaran alan ise tıp olmuştur. Batı’da “Albucasis” ismiyle bilinmektedir. Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen EzZehrâvî, 1013 tarihinde vefât etmiştir. Ez-Zehrâvî, “Kitâb et-Tasrîf li-men Aceze ani’t-Teâlîf” isimli tıp eseri ile üne kavuşmuştur. Batı İslâm dünyasında tıp alanında yazılan en muhtevâlı ve Avrupa’da çok rağbet gören bir eserdir.

Bu eser gerek İslâm dünyasında ve gerekse de Batı’da cerrahînin gelişmesine önemli etki yapmıştır. Eserde dönemin cerrahi bilgileri verilmiş ve yeni yöntemler tanıtılmıştır.

Bunlar arasında yaraların dağlanması, tecrübe kazanmak amacıyla canlı hayvanlar üzerinde ameliyatlar yapılması, kadavra anatomisi yer almaktadır.

Cerrahî müdahaleler hakkında o döneme kadar doyurucu bir eser olmaması da bu eserin önemini artırmaktadır.

Eserin cerrahîye ayrılan kısmında 220’den fazla tıp aletini tanıtan ezZehrâvî, mevcut cerrahî aletleri yeterli görmeyip, her zaman yeni aletler geliştirmek için çalışılması gerektiğini savunmuştur.

Ez-Zehrâvî, eserinde gösterdiği aletlerin bir kısmını bizzat kendi geliştirmiştir. Yeniçağ’dan önce cerrahî aletleri tarif eden ve resimlerle destekleyen yegâne hekim olma ihtimali yüksektir. Ez-Zehrâvî’nin tıbbın yanı sıra, bitki bilimi (botanik) ile de ilgilendiği bilinmektedir.

Zaten Endülüs’te tıp ve ziraat bilimleri birbirleriyle ilintiliydi. Tıp ile uğraşan birinin ziraat ile de uğraşması çok abes bir durum değildi.

(Erol Çetindal, Endülüs’te Yetişen Müslüman Bilim Adamları ve Bilim Dünyasına Katkıları, s.59-63)